Van reactieve naar proactieve zorg: een broodnodige shift

Een stijgende zorgvraag én stijgende kosten: hoe counter je zulke evoluties die ons zorgsysteem steeds zwaarder onder druk zetten? Door volop in te zetten op digitalisering, vinden zorgprofessionals. Want met slim gebruik van digitale data sporen we aandoeningen vroeger op en stellen we betere diagnoses. Het gevolg? Dalende kosten en gezondere patiënten. Vijf experts schetsen deze belangrijke – nee, hoogstnoodzakelijke – trend in ons zorglandschap. 

Het belang van dataverzameling 

Proactieve en datagedreven zorg is de toekomst van ons gezondheidssysteem, vindt Bert Vaes. Al twintig jaar lang werkt hij halftijds als huisarts en halftijds als onderzoeker, en bekijkt hij hoe we de switch naar proactieve zorg kunnen versnellen. Volgens Bert kan dat niet snel genoeg gaan: “Onze huidige manier van werken doet huisartsen uit het beroep stappen en schrikt de nieuwe generatie af.” 

Volgens Bert is dataverzameling dé sleutel om proactief te werken. Hij heeft van huisartsenregistratienetwerk Intego zijn levenswerk gemaakt. Met dat project zet hij patiëntendata van meer dan honderd huisartsenpraktijken in om ziektetrends in kaart te brengen. Dat is niet enkel nuttig, maar ook onmisbaar gebleken de afgelopen jaren. “Intego is een sterke monitoringstool geworden voor epidemieën,” vertelt hij. “Dat was cruciaal tijdens de coronacrisis.”

Intego in een notendop

Intego ontstond in 1994 aan de KU Leuven en raakte een vijftal jaar geleden in een stroomversnelling. “Het is wat we een morbiditeitsregistratienetwerk noemen”, legt Bert uit. “We verzamelen diagnoses, laboresultaten, gegevens over allergieën enzovoort. We halen gestructureerde data uit de EMD’s van CareConnect. Op die manier kunnen we ziektetrends in de huisartsenpraktijken in kaart brengen.”

“Via de COVID-19 Barometer verzamelden we bijvoorbeeld dagelijks gecodeerde diagnoses in de EMD’s van huisartsen. Zo konden we 14 dagen vooraf het aantal ziekenhuisopnames voorspellen. Zonder barometer was die periode maar 4 tot 7 dagen. De barometer gaf ons dus meer tijd om ons voor te bereiden op een stijgend aantal patiënten.”

“Daarnaast konden huisartsen tijdens de coronacrisis via een gestructureerd elektronisch formulier in hun EMD, een eForm, dagelijks hun workload en nood aan beschermingsmateriaal rapporteren. Die data gebruikten we dan om huisartsenkringen en eerstelijnszones aan te sturen.”

Performante software: een noodzaak

Ook standaardisering en sterke tools zijn onmisbaar om de shift van reactief naar proactief te maken. Hoogleraar Jan De Lepeleire is blij dat we die volop inzetten om inzichten te halen uit onder andere de medicatiedata van ziekenfondsen én uit huisartsensoftware: “De laatste jaren van mijn klinische carrière werkte ik in een ziekenhuis met een bepaald softwareprogramma. Je kon op drie verschillende manieren het gewicht van je patiënt invoeren. Zo kan je natuurlijk geen gewichtscurve genereren.”

“Een recenter, positief voorbeeld van goed datagebruik en standaardisering zijn de coronavaccinaties,” vertelt Jan. “Risicogroepen prioriteren was primordiaal om de gevolgen van de pandemie in te perken. Die 1,2 miljoen mensen vonden we grotendeels via medicatiedata van de ziekenfondsen. Zo konden we diabetespatiënten makkelijk opsporen doordat ze insuline gebruiken.”

“Maar die aanpak werkt niet bij pakweg mensen met obesitas. Daarom gebruikten we ook gegevens uit huisartsensoftware, zoals het BMI van patiënten. Met enkel de gestandaardiseerde data uit software identificeerden we nog eens 300.000 mensen, een kwart dus van het totaalaantal.”

Software en data zetten we al goed in, maar toch is er nog een lange weg te gaan volgens Jan. Zo vindt hij de situatie in woonzorgcentra zorgwekkend: “70% van alle communicatie in woonzorgcentra gaat nog altijd via papier. Zo gaat heel veel informatie verloren. De kwetsbaarste mensen in onze samenleving krijgen de slechtste ondersteuning. Dat is onaanvaardbaar.” 

“We moeten ook naar een beperkter aantal systemen. Dan krijg je niet alleen betere communicatie, maar ook meer waardevolle gezondheidsdata die de basis vormen voor nóg betere zorg.” 

Een digitale mindset stimuleren

Een beperkter aantal systemen, intelligente software, standaardisering: allemaal noodzakelijk om de evolutie van reactieve naar proactieve zorg te versnellen. Maar we mogen ook niet vergeten om de zorgprofessionals zélf te blijven overtuigen van het nut van digitalisering.

“Om de beste oplossingen te blijven bieden, moeten we aandachtig blijven luisteren naar de noden van de mensen in de sector”, vertelt Dominique Duhayon. Hij creëert met zijn bedrijf Intersysto tools om de werking van onder andere mutualiteiten, thuiszorg en ziekenhuizen efficiënter te maken.

Vooral in die laatste is nog werk aan de winkel, vindt ook Thierry Vermeeren. Hij bouwde met Patient Numérique een b2b-zorgcommunity uit. “We blijven investeren in ziekenhuizen die niet aangepast zijn aan de digitale realiteit”, merkt Thierry op. “We mogen dan wel figuurlijk muren gesloopt hebben, maar in de praktijk zijn die dikke muren tussen de verschillende afdelingen er nog. De digitale mindset breekt daar nog te moeilijk door.” 

Nog genoeg werk aan de winkel dus. Toch leggen we stilaan de puzzel naar een proactieve, toekomstgerichte zorgsector. Hoe zal die eruitzien voor de patiënt? En aan welke nieuwe initiatieven en innovaties kunnen we ons nog verwachten? Dat lees je allemaal in dit artikel .