Primaire en secundaire preventie: doen we genoeg in België?

Is er in België genoeg aandacht voor preventieve zorg? In de Roundtable - ‘Stemmen tot Zorgen’ stellen 4 zorgexperts vast dat er veel ruimte voor verbetering is, op het vlak van zowel primaire als secundaire preventie. “We zijn vooral wereldtop in het behandelen van zieke mensen, niet in ziektes voorkomen.”

Over ‘Stemmen tot zorgen’

In de Roundtable - ‘Stemmen tot zorgen’ praten zorgexperts met onze host Indra Dewitte over een specifiek topic binnen domeinen zoals digitale samenwerking, dataveiligheid en AI-technologie.

In de tweede videospecial schoven 4 experts aan om het te hebben over preventieve zorg:

*Michaël Sels is diëtist en innovatiemanager klinische voeding aan het UZ Antwerpen. Verder is hij auteur en chef.

*Dominique Vandijck is doctor in de medische wetenschappen en co-CEO van Stop Darmkanker.

*Bert Vaes is huisarts, doceert aan de KU Leuven en is de drijvende kracht achter de huisartsenbarometers.

*David Vergucht is apotheker. Hij focust op patiëntenadvies, met speciale aandacht voor preventie.

Abonneer je hieronder op ‘Stemmen tot zorgen’ via je favoriete podcastkanaal

Geen gezondheidszorg, maar een ziekenzorg 

Slimme preventie kan mensen weghouden uit het ziekenhuis. Toch grijpen we in België vaak pas in als mensen al ziek zijn. “We hebben in België geen gezondheidszorg, maar een ziekenzorg”, aldus Dominique. “We zijn wereldtop in het medisch-technische, in zieke mensen behandelen. Maar dat kost onze maatschappij veel geld en zet heel veel druk op onze zorgverleners.”

Ook Bert en Michaël stellen in hun praktijk vast dat de klemtoon op reactieve zorg ligt. “We wachten vandaag tot een patiënt met bepaalde klachten komt aankloppen”, zegt Bert. “Terwijl we eigenlijk proactiever moeten kunnen werken om te voorkomen dat die klachten zich voordoen.”

“De switch naar proactieve zorg is als een tanker die je van richting moet veranderen.”

Bert Vaes

Huisarts

Michaël vult aan: “Als een diabeticus – iemand die dus al ziek is – op consultatie komt, kan die een terugbetaling krijgen. Maar als iemand advies wil rond bijvoorbeeld een veganistisch dieet, om gezonder te leven, is dat niet het geval. Dat is toch om de muren van op te lopen.”

Welke soorten preventie bestaan er?

Voor een houdbaar en betaalbaar zorgsysteem moeten we dus meer gaan inzetten op preventie. Dat kan in verschillende vormen.

1. Primaire preventie: gezondheidspromotie, initiatieven die ziekte moeten voorkomen. Campagnes rond gezonde voeding zijn hier een voorbeeld van.
   
   
2. Secundaire preventie: ziektes vroegtijdig detecteren en behandelen. Denk aan de bevolkingsonderzoeken om darmkanker in een vroeg stadium op te sporen.
   
   
3. Tertiaire preventie: complicaties en ziekteverergering bij patiënten voorkomen om de levenskwaliteit te verhogen. Denk aan medicatie of extra beweging voor diabetici.

Gezonde voeding, ultieme primaire preventie

Diëtist Michaël ziet gezonde voeding – uiteraard – als een deel van de oplossing. Al is de realiteit confronterend: “Slechts 10% van de Belgen eet genoeg fruit. Voor groenten is dat zelfs maar 5%”, weet Michaël.

En dat terwijl ook zijn collega-zorgverleners het belang van gezonde voeding niet genoeg kunnen onderstrepen: “Als ik aan een cardioloog vraag wat we moeten doen om hart- en vaatziekten te vermijden, of aan een oncoloog hoe we het risico op kanker kunnen verlagen, dan komt gezonde voeding heel vaak aan bod.”

“We krijgen meer vragen over preventie en gezonde voeding, maar het is nog altijd een minderheid.”

David Vergucht

Apotheker

David beaamt: “In onze apotheek leggen we de klemtoon op advies. Ik merk dat er de laatste tijd meer vragen worden gesteld rond preventie, en dan in het bijzonder rond gezonde voeding. Al blijven de preventiegerelateerde vragen een minderheid als we alle vragen samennemen. Wij geven geen dieetadvies, maar we wijzen wel op het belang van gezonde voeding en raden soms aan om naar een diëtist te gaan.”

Van te veel reactieve naar meer preventieve zorg?

In dit artikel delen hoogleraar Jan De Lepeleire en 4 andere experts hun visie.

Preventieve zorg hipper maken

Een mentaliteits- en gedragswijziging dringt zich op. Niet alleen qua gezonde voeding, maar ook wat primaire en secundaire preventie in het algemeen betreft. “En die shift moet er komen bij zorgverleners, beleidsmakers én de bevolking”, zeggen de experts.

Hoe je ook ‘Jan met de pet’ mee op de preventiekar krijgt? “Verleiden werkt beter dan verbieden”, weet Michaël. “Heel veel diëten zijn gericht op iets schrappen – minder suiker, vet of vlees – maar dat is niet leuk voor mensen. En dan gaan ze het minder lang volhouden.”

“Hoe je de gewone burger mee op de preventiekar krijgt? Verleiden werkt beter dan verbieden.”

Michaël Sels

Diëtist

“We moeten gezonde voeding hip, leuk en lekker maken. Daarin kunnen we nog veel leren van marketeers. De industrie die gezonde producten maakt, moet een incentive hebben om haar producten gezonder te herformuleren.”

David denkt ook dat preventie positiever benaderen een oplossing is. “De manier waarop je iets probeert aan te brengen, zeker in het kader van preventie, is zeer belangrijk. Dat doe je bijvoorbeeld door de voordelen van een bepaalde gezonde leefgewoonte te onderstrepen.”

“Scholen moeten meer aandacht hebben voor sport en voedingsleer.”

Lees hier wat softwareontwikkelaar Dirk Van Lerberghe vindt van de preventieve zorg in ons land.

Mensen nudgen richting preventie

Dominique denkt aan technieken uit de sociale psychologie om de mentaliteits- en gedragswijziging te realiseren. “Wie je niet kan overtuigen met rationele argumenten, kan je misschien wel nudgen richting kleine veranderingen. Zo ga je ze onbewust naar gezond gedrag sturen.”

“Door mensen te nudgen richting kleine veranderingen ga je ze onbewust naar gezond gedrag sturen.”

Dominique Vandijck

Doctor in de medische wetenschappen

“Een gedragsverandering vraagt veel energie”, merkt Bert op. “Het is een tanker die je in een andere richting probeert te krijgen, dat gaat heel geleidelijk. We kunnen zeker beter doen, maar we moeten niet te pessimistisch zijn: we doen al heel wat goeds.”
Dominique benadrukt besluitend nog eens het belang van primaire preventie. “We richten nu te veel inspanningen op mensen die al ongezond gedrag vertonen, zoals begeleiding voor mensen die willen stoppen met roken. Laat ons meer inzetten op de jongere generatie en ervoor zorgen dat die niet start met roken.”

Verder lezen of kijken? Michaël, Dominique, Bert en David gingen ook dieper in op deze onderwerpen:

•    Gaat er voldoende financiering naar preventie?
•    Preventie begint bij de patiënt
•    Hoe doen zorgprofessionals al aan preventie?
•    Hoe kan digitalisering preventie boosten?

>> Bekijk hier de volledige aflevering.