AI kan het leven van zorgprofessionals heel wat eenvoudiger maken. Maar hoe kijken patiënten naar die evolutie? Zijn ze klaar om AI bij de dokter te omarmen of overheerst toch nog terughoudendheid? Met welke vragen zitten patiënten en hoe ga je daar als zorgverlener mee om? Vier experts in zorg en technologie gingen in gesprek.
Over ‘Stemmen tot zorgen’
‘Stemmen tot zorgen’ is een reeks gesprekken over de digitalisering van het Belgische zorgsysteem. In de derde videospecial sprak Indra Dewitte met 4 experts over AI:
*Siegfried Van Eygen is senior arts ICT bij Domus Medica, bestuurslid bij Recip-e en huisarts in Bissegem.
- *Ann Dierickx is advocaat-partner bij Dewallens & partners en gastprofessor aan de Universiteit Antwerpen.
- *Louis Verdonckt is medeoprichter van Cavell, een AI-tool die spraak omzet in notities tijdens consultaties.
- *Andries Clinckaert is medeoprichter van Tiro.health, een AI-tool die specialisten helpt bij hun medische verslaggeving.
Transparantie bouwt vertrouwen
Huisarts Siegfried laat zijn patiënten al meteen kennismaken met AI door ze een vragenlijst over hun klachten te laten invullen met een AI-tool. “Ik krijg daar geen opmerkingen over”, zegt Siegfried. “Mijn patiënten kennen me en weten dat ik vaak met nieuwe technologieën experimenteer. Ze vertrouwen dat.”
Opmerkelijk genoeg krijgt Siegfried zelfs geen vragen over privacy of databeveiliging. “In mijn wachtruimte hangt een tv-scherm met een duidelijke uitleg over hoe het systeem werkt. Misschien is dat genoeg. Ik merk dat patiënten vooral vertrouwen op mij als hun arts.”
Andries bevestigt dat beeld vanuit zijn onderzoekservaring. “Uit studies blijkt dat patiënten weinig moeite hebben met digitale opvolging. In een prostaatkankeronderzoek vroegen we hen wat ze zouden vinden van digitale opvolging in plaats van standaard de zesmaandelijkse consultatie. Een groot deel van de patiënten reageerde daar heel positief op.”
Volgens advocaat Ann draait alles om communicatie: “De zorgverlener heeft de plicht om uit te leggen hoe een behandeling verloopt. Dat geldt uiteraard ook wanneer AI een deel van die behandeling ondersteunt. De patiënt moet kunnen inschatten wat de rol van AI is, en dan zelf beslissen of hij dat wil of niet.”
“Digitale opvolging in plaats van de standaardconsultaties? Een groot deel van de patiënten reageert heel positief op die vraag.”
Andries Clinckaert
Medeoprichter Tiro.health
Kritische vragen verdienen klare antwoorden
Soms willen patiënten gewoon nee kunnen zeggen tegen AI. Kan dat? Volgens Andries beslist uiteindelijk de arts: “Je kan altijd de computer aan de kant schuiven en het gesprek puur menselijk houden. Maar het is wél onze taak om de meerwaarde van AI uit te leggen. Niet alleen voor de individuele patiënt, maar ook voor de hele samenleving. Meer kwaliteitsvolle data laat ons toe om toekomstige behandelingen verder te verbeteren.”
Een van de meest gehoorde vragen van patiënten gaat over de verwerking van audio. Zo neemt de tool van Louis het gesprek tussen arts en patiënt op om het daarna met AI te transcriberen en structureren. “Dat roept begrijpelijkerwijs vragen op”, beseft Louis.
“Patiënten vrezen dat hun stem wordt opgeslagen of ergens op een server terechtkomt. Daarom hebben we in onze tool een ‘privacy by design’-aanpak ingebouwd: de audio wordt onmiddellijk omgezet naar tekst en daarna verwijderd. Er blijft dus niets achter in onze systemen. Bovendien gebruiken we die data nooit om onze modellen te trainen. Dat doen we met synthetische datasets, zodat we het risico op datalekken volledig vermijden.”
“In onze tool is ‘privacy by design’ ingebouwd. Er blijft dus niets achter in onze systemen. Bovendien maken we gebruik van synthetische datasets om het risico op datalekken volledig te vermijden.”
Louis Verdonckt
Medeoprichter Cavell
Het wettelijk kader: stevig maar complex
Ook juridisch gezien is transparantie essentieel. Volgens Ann staat de zorgverlener in de eerste plaats in voor duidelijke communicatie naar de patiënt. Maar er is meer: de Europese wetgever legt intussen strikte regels op. De General Data Protection Regulation (GDPR) bepaalt dat persoonsgegevens enkel verwerkt mogen worden binnen een strikt afgelijnd doel.
Daarbovenop classificeert de AI Act de meeste medische AI-toepassingen als hoogrisico. Dat betekent dat ze alleen mogen worden gebruikt binnen een kwaliteitsmanagementsysteem en mét duidelijke documentatie over de werking en de beperkingen van de tool.
En dan is er nog de European Health Data Space Act (EHDS), die het secundair gebruik van gezondheidsdata reguleert. Ann: “Die wetgeving maakt het mogelijk om medische data in te zetten voor onderzoek en innovatie, maar altijd onder toezicht en met waarborgen voor de patiënt. Het doel is dat we collectief slimmer worden van data, zonder dat de individuele rechten in het gedrang komen.”
Op papier lijkt alles duidelijk, maar de werkelijkheid blijkt weerbarstig. Zo kan een patiënt volgens de GDPR zijn data laten verwijderen, terwijl de zorgwetgeving net verplicht om dossiers zorgvuldig te bewaren. Zoals Ann stelt: “Een patiënt heeft wel het recht om zijn data te laten verwijderen, maar dat kan de continuïteit en kwaliteit van zorg aantasten. Die spanning vraagt om nuance én om heldere uitleg richting patiënten.”
“In theorie heeft een patiënt het recht om zijn data te laten verwijderen, maar in de praktijk kan dat de continuïteit en kwaliteit van zorg schaden.”
Ann Dierickx
Advocaat / Gastprofessor UA
De zorgrelatie blijft centraal staan
De vrees dat AI zorgverleners ooit volledig zal vervangen, is volgens de experts ongegrond. Louis benadrukt: “Geen enkele ontwikkelaar in de zorg streeft ernaar om de arts buitenspel te zetten. Het doel is altijd om hen te ondersteunen.”
Toch verandert AI wel degelijk de dynamiek tussen arts en patiënt. Siegfried haalt een voorbeeld aan: bij borstkankerscreening blijken AI-systemen soms nauwkeuriger dan een menselijke arts. “De meerwaarde zit in de combinatie van AI en je eigen expertise. Als arts blijf je verantwoordelijk, maar krijg je een krachtig tweede paar ogen. Het resultaat is een hogere zorgkwaliteit voor de patiënt.”
“De meerwaarde zit in de combinatie van AI en je eigen expertise. Als arts blijf je verantwoordelijk, maar krijg je een krachtig tweede paar ogen. Het resultaat is hogere zorgkwaliteit.”
Siegfried Van Eygen
Huisarts / Domus Medica
Maar: technologie kan dus enkel renderen als er vertrouwen is in de zorgverlener. Ann stelt het scherp: “Of er nu AI in het spel is of niet, de arts blijft eindverantwoordelijke. Patiënten verwachten dat hun arts die verantwoordelijkheid ook effectief neemt.”
In de praktijk betekent dat: goed luisteren, transparant uitleggen welke rol AI speelt en de patiënt meenemen in alle beslissingen. Zonder die vertrouwensbasis heeft AI weinig kans om breed gedragen te worden. Patiënten accepteren immers veel wanneer ze voelen dat hun arts hen beschermt en begeleidt.
Het is die persoonlijke band die vaak zwaarder doorweegt dan technologische of juridische argumenten. Of zoals Siegfried het samenvat: “AI kan veel, maar de zorgrelatie zelf is onvervangbaar. Technologie moet ons net helpen om meer tijd en aandacht te hebben voor de patiënt, niet minder.”
Het besluit: de meeste patiënten blijken minder terughoudend voor AI dan gedacht. Ze aanvaarden de technologie zolang hun zorgverlener transparant uitlegt waarom ze wordt ingezet en wat er met hun gegevens gebeurt. Wetgeving zoals GDPR en de AI Act geeft een stevig kader, maar het is uiteindelijk de zorgrelatie die de doorslag geeft.
Verder lezen of kijken? Siegfried, Ann, Louis en Andries debatteerden ook over deze stellingen:
• Kunnen zorgprofessionals niet meer zonder AI?
• Wetgeving zet een rem op de AI-revolutie.
• Zorgprofessionals hebben twijfels bij AI.
• AI zal het tekort aan zorgprofessionals oplossen.
Of bekijk de volledige roundtable (video).
Houdt wetgeving AI in de zorg tegen, of juist op koers?
Hebben zorgprofessionals schrik van AI?
